Miền đông đất đỏ kiên cường với biết bao trận chiến chống lại kẻ thù xâm lược, có những trận chiến vang dội khiến kẻ thù phải khâm phục trước tinh thần bất khuất của quân và dân ta. Một trong những chiến thắng đó là trận chiến thắng Bình Giã tại huyện Châu Đức tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu ngày nay. Hơn 50 năm trôi qua, vết tích về một cuộc chiến táo bạo, oanh liệt gần như không còn, nhưng âm vang chiến thắng Bình Giã vẫn còn đó với biểu tượng là Tượng đài chiến thắng Bình Giã. 

Từ Khu di tích lịch sử cách mạng - Trung đoàn 33, đi học theo quốc lộ 56 khoảng 4 km là đến Tượng đài chiến thắng Bình Giã, thuộc thị trấn Ngãi Giao, huyện Châu Đức, đây là di tích đã được Bộ Văn hóa và Thông tin công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia theo quyết định số 2754-QĐ/BT, ngày 15 tháng 15 năm 1994. Ngắm nhìn dọc đường là những dãy nhà san sát, những khu vườn trù phú hun hút sau lưng, ít ai ngờ rằng nơi đây từng là chiến địa, từng xảy ra biết bao trận đánh của quân và dân ta với Mỹ ngụy xâm lược để giữ từng tấc đất, dành lại độc lập cho quê hương đất nước. 

Khu Tượng đài chiến thắng Bình Giã nằm liền kề với khu Đền thờ liệt sĩ huyện Châu Đức, điều này cho thấy được vai trò của chiến trận Bình Giã cũng như sự tri ân của thế hệ sau đối với những người đã quên thân vì dân vì nước.

Công trình Tượng đài Chiến thắng Bình Giã được ghi lại chi tiết từ thời gian Ủy ban nhân dân tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu ban hành các quyết định xây dựng công trình Tượng đài chiến thắng Bình Giã, đến các hạng mục khác: vườn hoa, đền thờ, họa sĩ thiết kế... trong bia dựng phía tay phải của tượng đài.

Từ ngoài cổng bước vào, hình ảnh Tượng đài chiến thắng Bình Giã đứng sừng sững hiên ngang giữa một vườn hoa rộng lớn, đầy màu sắc gây một ấn tượng mạnh cho những ai lần đầu tiên đến đây. Khuôn viên tượng đài rộng khoảng 20.000 m2, bên trong là vườn hoa rộng lớn với nhiều cây xanh cao to được trồng phía sau khu tượng đài, trở thành một khung nền xanh vững chắc cho Tượng đài chiến thắng Bình Giã trắng sáng nổi bật. Trong vườn hoa còn trồng nhiều loại bonsai với đủ kiểu dáng uốn lượn mềm mại, mạnh mẽ, nhiều loài hoa khác nhau để có thể luôn khoe sắc quanh năm, điểm xuyết thêm cho khu vườn là những dãy đèn chiếu sáng trang trí công viên rất ấn tượng. Thỉnh thoảng dưới những tán cây mát rượi là vài ghế đá để những ai đến đây có thể dừng tạm nghỉ ngơi đôi chân mỏi. Bên trái của khu tượng đài là đền thờ, nhà tưởng niệm và các công trình phụ khác… 

Khu tượng đài là nơi nổi bật nhất với thân tượng cao 26m, màu trắng sáng, đứng trên bệ đá hoa cương màu nâu đỏ, hai bên là màu đen, cao 3m với ba bàn tay nắm chặt đốc lê, phía trên là ba lưỡi lê thẳng đứng, sắc cạnh, cứng rắn, mạnh mẽ dứt khoát, giương thẳng lên bầu trời biểu trưng cho ý chí quyết tâm của quân dân ta trong cuộc chiến chống Mỹ, cũng như trong thời bình. Hai bên tượng đài là hai bức phù điêu bằng vật liệu xi măng (trước đây làm bằng gốm Bát Tràng) khắc họa lại cảnh sinh hoạt, chiến đấu của quân và dân ta, đặc biệt là các khẩu hiệu: “phá tan ấp chiến lược”, “chống gom dân lập ấp”, “hãy bỏ súng quay về với nhân dân” được khắc ghi đậm nét, chứng tỏ việc phá tan ấp chiến lược Bình Giã là đồng nghĩa với phá vỡ kế hoạch bình định của giặc, là một chiến thắng từ sự đoàn kết đồng lòng của quân dân Bình Giã, Châu Đức. Tượng đài chiến thắng Bình Giã là nơi ghi dấu chiến công vang dội trong kháng chiến chống Mỹ trên vùng đất Bà Rịa - Vũng Tàu.

Chiến thắng Bình Giã quả thật đã gây kinh hoàng và tổn thất lớn cho quân Mỹ - ngụy. Chiến dịch Bình Giã là chiến dịch tấn công đầu tiên của Quân và dân giải phóng nhưng lại là chiến dịch quyết định, trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, làm thất bại chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” của đế quốc Mỹ. Đây chính là cái mốc lịch sử làm thay đổi cục diện của cuộc chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ sau cái mốc lịch sử Đồng Khởi năm 1959 - 1960.

Sau khi nghiên cứu thực địa, nắm tình hình chiến sự ở Bà Rịa, Bộ chỉ huy của ta đã quyết định chọn Bình Giã làm điểm tiến công mở màn chiến dịch, thực hiện chiến thuật “đánh điểm, diệt viện”. Bởi vì địch đã xây dựng Bình Giã thành ấp chiến lược kiểu mẫu với quy mô lớn, có hào giao thông, ụ chiến đấu, nhiều lớp rào kẽm gai kiên cố được bố trí dày đặc chông, mìn. Bên ngoài bờ hào, địch cho trồng tre dày đặc. Ngoài lực lượng dân vệ trang bị súng trường, tiểu liên và trung liên trong ấp trong xã còn có một đại đội biệt động quân thường xuyên đóng dã ngoại quanh đây để bảo vệ ấp chiến lược. Địch thường xuyên tuyên truyền huênh hoang “Bình Giã là pháo đài chống cộng bất khả xâm phạm của tỉnh Phước Tuy”

“Chiến dịch mở màn từ đêm 02-12-1964 và kết thúc sau hơn 100 ngày chiến đấu. Kết quả quân và dân ta đã làm chủ ấp chiến lược Bình Giã, loại khỏi vòng chiến đấu 1.755 tên địch, trong đó có 60 cố vấn Mỹ, 40 sĩ quan ngụy, bắt sống 293 tên, phá hủy 45 xe quân sự, bắn cháy và bắn hỏng 55 máy bay, đa số là trực thăng, thu 611 súng các loại, nhiều quân trang, quân dụng. Lần đầu tiên trên chiến trường Nam Bộ, ta tiêu diệt được cấp tiểu đoàn địch vào loại sừng sỏ thuộc lực lượng tổng dự bị của chủ lực địch (dù, thủy quân lục chiến, biệt dộng quân). Vùng giải phóng Bà Rịa được mở rộng.”

“Chỉ trong một tháng chiến đấu, ta tiêu diệt gọn 02 tiểu đoàn chủ lực sừng sỏ của quân ngụy, 01 chi đoàn xe thiết giáp; đánh thiệt hại nặng 03 tiểu đoàn, đánh tiêu hao 03 tiểu đoàn khác; loại khỏi vòng chiến đấu 07 đại đội bảo an và phần lớn dân vệ dọc đường 2; bắn rơi và phá hỏng 50 máy bay (phần lớn là trực thăng). Ta cũng phá nhiều “ấp chiến lược” trên đường số 2 ở các huyện Đất Đỏ, Long Thành, Nhơn Trạch; giải phóng hoàn toàn huyện Hoài Đức và khu vực Phò Trì gần Hàm Tân. Các đơn vị thiện chiến của ngụy như biệt động, quân dù, thủy quân lục chiến là lực lượng tổng trù bị cùng với xe thiết giáp, trực thăng bị ăn đòn nặng nề.

Đồng chí Đại tướng, Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp đã nhận định: “Chiến thắng Bình Giã đã đánh dấu sự thất bại của chiến lược chiến tranh đặc biệt”.

Về phía Mỹ, “Tài liệu mật của Bộ Quốc phòng Mỹ” viết: “Mối thất vọng của Washington đối với tình hình quân sự càng tăng lên khi quân đội Sài Gòn bị một cú thất bại “trông thấy” trong trận đánh ác liệt ở Bình Giã, phía Đông Nam Sài Gòn ngày 26-12 đến 2-1. Du kích Việt Cộng đã gần như tiêu diệt được 02 tiểu đoàn lính thủy đánh bộ miền Nam Việt Nam...” Mọi bằng chứng chỉ rõ tình hình sụp đổ của “chính phủ” Việt Nam là có thể xảy ra và rõ ràng là có khả năng Việt Cộng củng cố một cách thắng lợi quyền lực của họ”.

Chiến dịch Bình Giã là sự đoàn kết, là cuộc phối hợp tác chiến có nhiều sáng tạo giữa bộ đội chủ lực và lực lượng vũ trang địa phương, là sự hiệp đồng chặt chẽ giữa ba mũi giáp công - quân sự, chính trị, binh vận - trên chiến trường Đông Nam Bộ. Chiến thắng Bình Giã đã gây tiếng vang lớn ở chiến trường Đông Nam Bộ, chấn động cả nước Mỹ. 

Với cuộc chiến ác liệt, hào hùng đó, quân và dân ta cũng đã hi sinh rất nhiều, để tưởng nhớ, tri ân những anh hùng đã quên mình vì dân vì nước, Đảng và Nhà nước ta đã xây dựng khu Tượng đài chiến thắng Bình Giã ngay trên mảnh đất kiên trung này. Đây chính là nơi để cho những cựu chiến binh từng tham gia các trận chiến năm xưa quay lại, thăm và nhớ đến những đồng đội, những kỷ niệm bi hùng, oanh liệt của tuổi thanh xuân; là nơi để những thế hệ người đi sau tưởng nhớ, tri ân, học tập sự kiêu dũng của cha anh đi trước, đó cũng là lời răn đe những thế lực đang lăm le muốn xâm phạm đến Tổ quốc, đất nước này; là nơi nêu cao ngọn cờ quyết tâm xây dựng quê hương trong thời bình ngày càng trù phú, giàu mạnh của quân và dân huyện Châu Đức. Tượng đài chiến thắng Bình Giã như một biểu tượng tình cảm thiêng liêng của đất nước khắc ghi công lao to lớn của chiến sĩ, đồng bào ta đã hy sinh, góp phần nên chiến công vang dội chiến thắng Bình Giã, một mốc son chói lọi trong lịch sử đấu tranh của dân tộc. 

Đã nghe và đọc về những trang sử hào hùng của chiến dịch Bình Giã, chắc chắn nhiều du khách mong muốn hơn một lần được đến tận nơi để mắt thấy, tai nghe, để đắm mình vào không gian lịch sử mà sinh thời các anh hùng chiến sĩ đã trải qua.

Là nơi có ý nghĩa lớn đối với huyện Châu Đức cũng như tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, vì vậy Tượng đài chiến thắng Bình Giã là điểm du lịch lịch sử cách mạng thu hút du khách khi đến đây. Kết hợp với các điểm du lịch lịch sử cách mạng - văn hóa lân cận để hiểu rõ hơn những cuộc chiến oanh liệt của quân và dân ta trong kháng chiến chống Mỹ, cũng như tìm hiểu về lịch sử, văn hóa vùng đất kiên trung này như khu địa đạo Kim Long, khu di tích căn cứ Bàu Sen... Nằm trên trục đường chính của huyện Châu Đức, trong trung tâm thị trấn Ngãi Giao, đây vừa là điểm du lịch về nguồn cũng vừa là điểm kết nối với những công trình hiện đại thể hiện sinh hoạt của cư dân ở đây, đặc biệt là đời sống văn hóa của người Chơ ro; có thể kết hợp với du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng để trải nghiệm cuộc sống của những người công nhân làm cao su, hay công việc hái tiêu, hái điều, hái cà phê...

Thắp nén nhang, nghiêng mình trước những tấm gương kiên trung, bất khuất ở tượng đài chiến thắng Bình Giã, niềm tự hào của thế hệ đi sau xem lẫn cảm giác buồn man mác, bồi hồi khó tả với đâu đó hình ảnh của cuộc chiến, hình ảnh của ấp chiến lược thoáng ẩn hiện trong tâm trí qua hình dung trong lời kể của người dân nơi đây về cuộc chiến đã qua. Để rồi khâm phục, để rồi đau thương và để rồi tự dặn mình, răn mình phải làm sao để xứng đáng với tiền nhân. Đó là những giá trị lịch sử sẽ in đậm trong lòng những ai đã một lần đến đây.